پس از طرح‌های ناموفق «مسکن مهر» و «مسکن ملی» در دو دولت قبلی، حالا یکی از نامزدهای انتخاباتی وعده داده که اگر رئیس جمهور شود «زمین رایگان» می‌دهد. با این وعده چه کسانی صاحب زمین می‌شوند؟
با نزدیک شدن به زمان انتخابات، کاندیداهای ریاست جمهوری وعده‌های بسباری داده‌اند. از افزایش یارانه تا تخصیص کوپن الکترونیک و تاسیس صندوق مالباختگان بورس. وعده‌هایی که اجرای آنها نیاز به تخصیص اعتبار و منابع مالی دارد. اما تخصیص زمین رایگان در نگاه اول نیاز به تامین مالی ندارد. اما آیا چنین وعده‌ای شدنی است؟
قیمت مسکن در تهران در فروردین امسال نسبت به سال قبل ۹۱ درصد افزایش یافته و متوسط قیمت هر متر واحد مسکونی حدود ۳۰ میلیون تومان است. به نظر می‌رسد تعداد مستاجران نیز اضافه شده و مردم نتوانسته‌اند طی سال‌های اخیر خانه بخرند.
افزایش قیمت مسکن در تهران چنان بوده که در یکی دو سال گذشته مردم مجبور به مهاجرت به شهرهای اطراف شده‌اند و حالا گفته می‌شود که مهاجرت از استان البرز هم آغاز شده و مردم در حال مهاجرت به استان‌های اطراف هستند.
۳۰ درصد جمعیت اجاره‌نشین‌اند خرداد سال گذشته معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: براساس آخرین آمار نفوس و مسکن در سال ۹۵ حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار خانوار، معادل ۳۰.۷ درصد کل جمعیت ایران مستاجرند.
پنج سال از این آمار گذشته و تعداد خانوارهای کشور ۳۰ میلیون اعلام شده، حتی اگر همان ۳۰ درصد جمعیت مستاجر باشند، در حال حاضر ۹ میلیون خانوار کشور مستاجر هستند. کمسیون عمران مجلس نیز سال گذشته اعلام کرد که بازار مسکن سالانه به یک میلیون واحد مسکن نیاز دارد.
بنابراین افزایش قیمت مسکن از یک سو و ناامیدی مستاجران برای خانه‌دار شدن از سوی دیگر، بستر مناسبی را برای وعده‌های انتخاباتی نامزدهای ریاست‌جمهوری فراهم کرده است.
سعید محمد، کاندیدای ریاست جمهوری اعلام کرده که «اراضی ملی را رایگان در اختیار افرادی می‌گذاریم که قصد مشارکت در طرح‌های خانه‌دار کردن مردم داشته باشند.»
او گفته در طرح مسکن مهر بانک‌ها تامین مالی کردند به همین علت هم باعث افزایش پایه پولی و بالا رفتن نرخ تورم شد؛ اما برای طرحی که قرار است خودش اجرا کند می‌خواهد از نقدینگی مردم (سرمایه‌گذاران) استفاده کرد.
زمین رایگان و تکرار تجربه دولت نهم؟ اظهاراتی شبیه به این را محمود احمدی نژاد نیز داشته، او در سال ۹۰ گفت: «مگر زمین کم داریم؟ اگر به هر خانواده ایرانی ۱۰۰۰مترمربع زمین بدهیم، دو میلیون هکتار زمین به مردم واگذار می‌شود و هر یک از این قطعه زمین‌ها را می‌توان به ۸۰۰ متر باغ و فضای سبز و ۱۰۰ الی ۲۰۰ مترمربع بنای مسکونی تبدیل کرد. با این کار، هم مشکل مسکن مردم حل می‌شود و هم فضای سبز ایجاد می‌شود در نتیجه، مردم آسایش بیشتری می‌یابند.»
ماشینت رو با کمترین بازدید و بدون کمیسیون بفروش! ماشینت رو با کمترین بازدید و بدون کمیسیون بفروش!
احمدی‌نژاد پیش از این اظهاراتش در سال ۸۶ برمبنای این که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص می‌دهد، طرح ۴٫۴ میلیون واحدی مسکن مهر را کلید زد.
گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در هشت سال دولت احمدی‌نژاد با طرح مسکن ملی و عدم مدیریت منابع ارزی کشور، قیمت مسکن در تهران از متری ۶۴۸ هزار تومان به متری دو میلیون و ۷۶۱ هزار تومان رسید، یعنی رشد ۳۲۶ درصدی.
اما با اجرای طرح مسکن مهر، زمین گران نشد. در سال ۹۲ حسن روحانی گفت که مقصر اصلی تورم ۴۲ درصدی دولت قبل رشد پایه پولی به دلیل انتشار ۴۲ هزار میلیارد تومانی پول برای اجرای طرح مسکن مهر بوده است. به عبارتی، دولت نهم و دهم بانک‌ها را مکلف به تامین منابع لازم برای تامین اعتبارات مسکن مهر شدند و این اقدامات تورم‌زاست.
جز این، ساخت مسکن مهر در بسیاری از شهرها و استان‌ها در نواحی اجرا شد که بیابان بودند. در برخی از این مناطق چند هزار مسکن مهر ساخته شد اما قابل سکونت نبود چون زیرساخت‌های لازم را نداشت. از جمله شبکه آب و فاضلاب و دیگر امکانات زیرساختی لازم را.
نتیجه این شد که هزاران واحد مسکن مهر در همان زمین‌هایی که رئیس دولت وعده داده بود، ساخته شد اما قابل سکونت نبود.
این مساله در مجموع نشان می‌دهد که اجرای طرح مسکن مهر نتایج زیر را در پی داشته است:
واحدی‌هایی که قابلیت زندگی برای صاحبانش را نداشت حسن روحانی نیز در سال ۹۸ برای ساخت مسکن در قالب مسکن ملی خیز برداشت اما این طرح پس از گذشت یک سال و نیم هنوز پیشرفتی نداشته و به نظر می‌رسد بدون نتیجه مطلوب به دولت بعدی سپرده شود.
حالا همان وعده را سعید محمد هم داده است. دادن زمین رایگان. البته او گفته قرار است از سرمایه‌گذاری مردم استفاده کند. اما سوالی که وجود دارد این است که زیرساخت‌های لازم برای زندگی در این واحدها را چه کسی قرار است فراهم کند و اعتبار تهیه این زیرساخت‌ها قرار است چگونه تامین شود؟
سعید محمد اصلی‌ترین برنامه خود را برای ریاست‌جمهوری زمین رایگان اعلام کرده اما به نظر می‌رسد این وعده نیز از جنس «مسکن مهر» و «مسکن ملی» است و احتمالا نتیجه‌ای حزء افزایش قیمت شدید مسکن، تورم بالا، هدر رفت منابع کشور و واحدهای مسکونی غیرقابل استفاده نداشته باشد. اگر سعید محمد رئیس جمهور بعدی شود مسیر احمدی‌نژاد و روحانی را می‌رود؟
