والدگری با تمام شیرینی‌ها و لذت‌هایش همیشه آسان نیست و گاهی با چالش همراه است یکی از چالش برانگیزترین دوران والدگری می‌تواند دوران نوجوانی فرزندتان باشد. برخی نوجوانی را برای فرد یک دوره طوفانی توصیف کرده‌اند و ما به عنوان روانشناس می‌دانیم این طوفان تنها گریبان‌گیر نوجوان نمی‌شود و والدین او نیز در این طوفان پر تلاطم با انواع و اقسام تنش‌ها روبرو خواهند شد.
یکی از موارد و چالش‌های هر پدر و مادری در سن نوجوانی فرزندش ارتباط او با جنس مخالف است. از چه سنی این ارتباط شروع می‌شود؟ به عنوان والد چطور باید آن را برای نوجوانمان توضیح دهیم؟ مدیریتش را چگونه به او آموزش دهیم و چطور در مواجه با ارتباط او و جنس مخالف به عنوان دوست دختر یا دوست پسر واکنش نشان دهیم؟ این مقاله به سوالات شما در این زمینه جواب می‌دهد.
آیا دوست پسر/دوست دختر داشتن در نوجوانی طبیعی است؟
آیا همه نوجوان‌ها تجربه دوست دختر یا دوست پسر داشتن را از سر میگذرانند؟ قطعا خیر! آیا طبیعی است که این تجربه را داشته باشند یا خیر؟ جواب این سوال به خیلی از عوامل بستگی دارد از سبک تربیتی و فرهنگی گرفته تا شرایطی که فرزندتان در آن قرار دارد اما آنچه مهم است این است که بدانید این تجربه چه زمانی خطرناک و چه زمانی قابل مدیریت است:
چه زمانی خطرساز است؟
زمانی که از شما پنهان کند!
شاید تصور کنید خطرناک‌ترین اتفاقی که برای یک نوجوان می‌افتد گرفتاری در اعتیاد، خشم، دوستان ناباب و … باشد، همه این موارد خطرناک است اما خطرناک‌تر از آن برای یک نوجوان این است که این موارد و سایر مشکلات زندگی‌اش را از والدین مخفی کند! هر نوجوانی درصدی پنهان کاری از والدین را تجربه خواهد کرد این پنهان‌کاری به رشد هویت و شخصیت او کمک می‌کند اما اگر حجم این پنهان‌کاری به جایی برسد که نوجوان دلش نخواهد درباره هیچ هیجان مثبت و منفی با شما صحبت کند زنگ هشدار به صدا در می‌آید! در مورد دوست دختر یا دوست پسر داشتن هم خطرناک‌تر از انجام این عمل، پنهان ماندن موضوع از شماست. پس باید سعی کنید این دفاع را بشکنید البته نه با زور و تهدید و مچ گیری! در انتهای مقاله دراینباره بیشتر توضیح خواهیم داد.
زمانی که ناآگاهانه باشد
هر رفتار هیجانی که عاری از اصول و منطق باشد آبستن انواع و اقسام آسیب است! چه در دوران کودکی باشید چه در دوران نوجوانی و چه در بالغانه‌ترین دوران زندگی‌تان! فرقی ندارد رفتار هیجانی و ناآاگاهانه همیشه می‌تواند پیامادهای هیجانی به همراه داشته باشد! اگر نوجوان شما بدون اینکه بداند چرا ارتباط با جنس مخالف جذاب است، بدون اینکه بداند حد و مرز این ارتباط چیست؟ عواقبش چیست؟ مزیت‌هایش چیست و … وارد رابطه شود ممکن است با چالش‌های مختلفی روبرو شوند. وقتی نوجوان شما بدون کوچک‌ترین آگاهی و تنها با رهبری غریزه جنسی ناشی از هورمون‌هایش این مسیر را طی کند در مورد عکس‌العمل‌های احتمالی این روابط نیز ناآگاه هستند و کار را برای خودشان سخت‌تر می‌کنند.
زمانی که مهارت های ارتباطی را بلد نیست!
مهارت‌های ارتباطی برای همه در تمام دوران زندگی مهم است اما برای نوجوانی که در حال ورود به اجتماع است و قرار است با ارتباط گرفتن با دیگران هویت و شخصیتش را بیابد رنگ و بوی حیاتی‌تری دارد. یکی از مهم‌ترین رسالت‌های شما به عنوان والد این است که فرزندتان را آماده ورود به اجتماع کنید. برای ورود به اجتماع او نیاز داد مهارت‌های ارتباطی را بلد باشد! هوش هیجانی داشته باشد، بداند چطور بشنود چطور گفتکو کند چطور هیجان‌هایش را مدیریت کند و … . اگر این مهارت‌ها را بلد نباشد نه تنها در رابطه با جنس مخالف بلکه در رابطه با معلم‌ها، همکلاس‌ها،اقوام و دوستانش نیز به مشکل برمی‌خورد.
زمانی که امکان سوء استفاده وجود دارد!
توضیح این موضوع را با یک مثال شروع می‌کنیم. صحبت‌های ویدا مادر یک نوجوان که از مراجعین ما بود را بخوانید:” هنوز وقتی می‌خوام راجع به این موضوع صحبت کنم تن و بدنم می‌لرزه، دختر من ۱۳ سالشه فقط و اون پسره ۲۳ ساله! ۱۰ سال بزرگتره، خب معلومه میتونه دختربچه منو گول بزنه، کارت باباش رو برداشته بود، طفلک رفته بود دستبندش رو فروخته بود تا برای اون پسره گوشی بخره! پسره گفته بود ببینم تولدم چه کار می کنی! خیلی عصبی ام خانم دکتر! حتی از دست اون طلا فروشی که یه دستبند به اون گرونی رو از یه دختربچه ۱۳ ساله خریده هم عصبی‌ام.به خاطر پولش نیست به خدا حرف من اینه که وقتی اون پسر میتونه دختر ۱۳ منو متقاعد کنه یه گوشی ۴۰ میلیونی براش بخره و دختر من پنهون از من و پدرش این کار رو می‌کنه خیلی کارهای دیگه هم ممکنه ازش بخواد و دخترم انجام بده”. حتما با خواندن صحبت‌های این مادر نگران متوجه منظور ما از احتمال و امکان سوء استفاده از فرزندتان شدید، از این قبیل مثال‌ها چه برای نوجوان‌های دختر و چه برای نوجوان‌های پسر زیاد است و یکی از مهم‌ترین خطراتی است که ممکن است در رابطه با جنس مخالف برای آن‌ها پیش بیاید.
چه زمانی با مدیریت شما مفید است؟
زمانی که چهارچوب‌ها رعایت شود
داشتن چهارچوب در رابطه با جنس مخالف در هر سنی مهم است اما در نوجوانی اهمیتش دو چندان است. اگر قرار است نوجوان حس کنجکاوی‌اش را در رابطه با جنس مخالف تجربه کند و در این راه از راه صحیح و اصولی آموزش ببیند به هیچ عنوان به معنی این نیست که راحت است تا هرآنچه در ذهن دارد تجربه کند! شاید با خود بگویید هر خانواده چهارچوب‌های خاص خودش را دارد، برای یک خانواده اینکه فرزندش با جنس مخالف به کافی شاپ بروند موضوع ساده‌ای است و برای خانواده دیگری حتی صحبت تلفنی مساله دارد، بله این عقیده تا حدودی درست است و هر خانواده عقاید فرهنگی، اجتماعی و مذهبی خودش را دارد اما اصول و چهارچوب‌های عینی و جدی‌تری نیز وجود دارد. مثلا می‌توان گفت پیشگیری از رابطه جنسی قبل از ۱۸ سالگی تقریبا در همه جای دنیا یک اصل اساسی است. شما هم باید یکسری چهارچوب جدی برای فرزندتان تعیین کنید، چهارچوب‌هایی مانند تنها نماندن در خانه با جنس مخالف، محل قرارهای عمومی، ساعت بازگشت به خانه، وارد نشدن به موضوع رابطه جنسی و ازدواج و … .
کودک کم‌رو و خجالتی (بچه‌ام خجالتی است، چه کار کنم؟)
زمانی که خانواده طرف مقابل هم با شما هم نظر و در جریان باشند
وقتی پای رابطه با جنس مخالف برای فرزندان به میان می‌آید پس دیگر تنها شما و فرزندتان نیستید که در این بین نقش بازی می‌کنند نفر سومی هم وجود دارد که احتمالا همسن و سال فرزند شماست و پدر و مادری دارد که حق مسلم و اساسی‌شان است در جریان ماجرا باشند! شما نمی‌توانید این موضوع را به خود او واگذار کنید و تنها به رابطه خودتان و فرزندتان توجه داشته باشید. صحبت‌های فرانک را بخوانید، او مادری بود که دختر نوجوانش با پسری در ارتباط بود و مادر پسر هم در جریان ماجرا قرار داشت:” من خیلی اتفاقی دخترم رو تو پاساژ دیدم دست به دست یه پسر بچه‌تر از خودش داره می‌چرخه تو پاساژ. اولش خشکم زد! باورم نمیشد ملیکاست! رفتم جلو مات و مبهوت نگاش کردم میگم ملیکا تو قرار بود کلاس زبان باشی الان! یهو پسره برمی‌گرده می‌گه خاله به خدا مامانمم اینجاست! یهو مادرش از تو مغازه اومده بیرون با من سلام و احوال پرسی می‌کنه می‌گکه نگران نباشید من خودم آوردموشن حواسم بهشون هست! نگو این خانم در جریان بوده کلا و کلی دختر ۱۲ ساله من سرخود و بدون اجازه راهنمایی کرده و با خیال راحت به من می‌گه نگران نباش”. شما حق ندارید در تربیت هیچ پدر و مادری دخالت کنید چه برسد به اینکه بدون اجازه آن‌ها این مسیر را هدایت نیز بکنید. یکی از شروط اساسی و خط قرمزهای مهم شما برای ارتباط فرزندتان با جنس مخالف باید این باشد که والدین طرف مقابل نیز در جریان این موضوع باشند.
زمانی که هر دو والد هم نظر باشند
در این مورد مهم شما نمی‌توانید به تنهایی تصمیم گیرنده باشید و هم نظریتان با والد دیگر نیز اهمیت بسزایی دارد. متاسفانه گاهی مادران خودشان را به فرزندشان نزدیک می‌کنند و برای اینکه این نزدیکی را نگاه دارند نقش واتلدگری‌شان را فراموش می‌کنند و برای جلب اعتماد فرزندشان مشکلات او را از پدر پنهان می‌کنند! این موضوع برای شما هم از نظر اخلاقی هم از نظر قانونی در کشور ما می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. از طرف دیگر شما الگوی فرزندتان هستید، نباید پنهان کاری از پدر را به او آموزش دهید! ممکن است والد دیگر همفکر شما نباشد، سخت‌گیر‌تر یا سهل‌گیرتر باشد و … در این شرایط وظیفه شما این نیست نقش که او را حذف کنید! بلکه باید بتوانید به عنوان یک خانواده در راستای اهداف مشترکتان قدم بردارید.
زمانی که اهمیت سن و سال را هر دو طرف می‌شناسند و به آن پایبند هستند
اینکه نوجوان شما ۱۱ ساله باشد یا یک آقا و خانم ۱۸ ساله در آستانه بالغی متفاوت است! نوع رفتار و عکس‌العمل‌های شما و همچنین خط قرمزها و چهارچوب‌هایی که برایش تعیین می‌کنید نیز همین‌طور! حتی یک سال افزایش سن در دوران نوجوانی که هر لحظه‌اش پر از اهمیت و تغییرات است مهم است. این اهمیت سن را نوجوان شما نیز باید بداند! نوجوان ۱۱ ساله شما باید بداند نمی‌تواند بیشتر از یک ساعت مشخص بیرون باشد و این دقیقا و صراحتا به سنش نیز بستگی دارد. یا پسر ۱۳ ساله شما باید بداند وقت آن نیست که در مورد ازدواج صحبت کند. شما باید نوجوانتان را در مورد محدودیت‌های سنی‌اش با زبان خوش و دوستانه آگاه کنید.
قبل از برقراری ارتباط با جنس مخالف چطور باید با فرزندم برخورد کنم؟
واضح درباره این موضوع صحبت کنید
شما وظیفه دارید در مورد مسائل جنسی و عاطفی در هر مقطع سنی فرزندتان به نسبت سن و فهمش با او صحبت کنید. مثلا از همان ۳ سالگی باید مراقبت از قاط حساس بدن را به فرزنتان آموزش دهید، در ۵ سالگی در مورد تفاوت دختر و پسر برایش توضیح دهید و … . در آستانه نوجوانی هم شما باید درباره بلوغ جسمی و جنسی، بلوغ عاطفی و هرآنچه او پیش رو دارد به اندازه فهم خودش برایش توضیح دهید و این اطمینان را به بدهید که به سوالاتش در این زمینه پاسخ خواهید داد!
رفیق باشید
تا زمانی که نتوانید با نوجوانتان دوست باشید این مسائل را با شما در میان نمی‌گذارد. مهم است که فرق دوست عادی و دوستی یک والد را بدانید. دوستی صحیح والد با نوجوانش به این شکل است که فرد اقتدار والدگری‌اش را حفظ می‌کند، حد و مرز دارد، برای خانه و نوجوانش قوانین مشخص دارد و به آن پایبند است اما در عین حال هرگز نوجوانش را تحقیر نمی‌کند، او را تنبیه نمی‌کند، عزت نفسش را نمی‌کشد، قضاوتش نمی‌کند، نصیحت نمی‌کند و مانند یک پایگاه امن برای نوجوانش عمل می‌کند که نوجوانش می‌داند با وجود خطاها و اشتباهاتش همیشه کنار او جایش امن و ارزشمند است.
آماده باشید
شما یک نوجوان در خانه دارید پس منتظر روزی باشید که کنجکاوی‌های جنسی و عاطفی‌اش شروع شود! نباید با فهمیدن این موضوع شوکه شوید! این روند طبیعی رشد اوست. همانطور که منتظر راه رفتنش، سخن گفتنش و … بودید باید منتظر این مرحله نیز باشید. پس دست و پایتان را گم نکنید و برای هر دو طرفتان کار را پیچیده‌تر نکنید. او به اندازه کافی سردرگم و بی پناه در طوفانی از هورمون‌ها و هیجاناتش هست شما باید پناه گاهش باشید و آرامش کنید.
