حوضه‌های اصلی روانشناسی کودک
5 حوزه اصلی در روانشناسی کودک وجود دارد که عبارت است از:
- رشد
- نقاط عطف
- رفتار و اخلاق
- احساسات
- اجتماعی شدن
این 5 شاخصه اصلی در هر مرکز روانشناسی کودک از جمله مراکز روانشناس کودک در تهران بر روی کودکان و نوجوانان ارزیابی می‌شود. در صورت وجود هر گونه مشکل، روانشناسان مجرب اقدام به درمان آن می‌کنند تا اثر آن را خنثی نمایند.
رشد
- رشد فیزیکی مربوط به تغییرات فیزیکی بدن است و معمولاً در یک توالی پایدار و قابل پیش بینی اتفاق می‌افتد. همچنین شامل کسب مهارت‌های خاصی مانند هماهنگی حرکتی درشت و حرکتی ظریف است.
- رشد فکری به پروسه‌هایی اشاره می‌کند که کودکان برای کسب آکاهی از آنها استفاده می‌کنند. این شامل زبان، تعقل، فکر و تخیل است.
- رشد اجتماعی و عاطفی آنقدر به هم مرتبط هستند که اغلب با هم گروه بندی می‌شوند. یادگیری برقراری ارتباط با دیگران بخشی از تکامل اجتماعی کودک است، در حالی که رشد عاطفی شامل درک احساسات و بیان احساسات است. اعتماد، ترس، اعتماد به نفس، غرور، دوستی و شوخ طبعی بخشی از رشد اجتماعی عاطفی فرد است.
ممکن است به منظور درک آسان‌تر، حوزه‌های فیزیکی، شناختی و اجتماعی- عاطفی رشد کودک به دسته‌هایی تقسیم شوند. ولی همه به طور ناگسستنی به هم مرتبط هستند. رشد در یک حوزه می‌تواند به شدت بر حوزه دیگر تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، نوشتن کلمات هم به مهارت‌های حرکتی ظریف و هم به مهارت‌های زبان شناختی نیاز دارد. علاوه بر حوزه‌های مختلف رشد، تحقیقات نشان داده است که رشد از الگوها یا اصول کلیدی پیروی می‌کند. درک این اصول تأثیر زیادی بر نحوه مراقبت، رفتار و آموزش کودکان امروزی داشته است.
نقاط عطف رشد
نقاط عطف رشد، نشانه‌هایی مهم برای روانشناسان جهت مقیاس پیشرفت کودک در چندین زمینه کلیدی است. آنها به عنوان نقاط بازرسی در رشد کودک عمل می‌کنند تا مشخص کنند که یک کودک معمولی در یک سن خاص چه کاری می‌تواند انجام دهد. دانستن نقاط عطف برای سنین مختلف، به روانشناسان کودک کمک می‌کند تا رشد طبیعی کودک را درک کنند و مشکلات احتمالی را شناسایی نمایند. به عنوان مثال، یک کودک 12 ماهه معمولاً می‌تواند بایستد و وزن خود را با گرفتن چیزی تحمل کند. برخی از کودکان در این سن حتی می‌توانند راه بروند. اگر کودکی به 18 ماهگی برسد اما هنوز نمی‌تواند راه برود، ممکن است نشان دهنده مشکلی باشد که نیاز به بررسی بیشتر دارد. نواحی رشدی به هم مرتبط هستند و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند.
رفتار و اخلاق
همه کودکان می‌توانند هر از گاهی شیطون، سرکش باشند. درگیری‌های بین والدین و فرزندان اجتناب‌ناپذیر است زیرا کودکان تا نوجوانی برای ابراز استقلال و توسعه هویت خود تلاش می‌کنند. این رفتارها بخشی طبیعی از روند رشد است. با این حال، برخی از کودکان بسیار غیر طبیعی هستند، با رفتارهای چالش برانگیزی که خارج از هنجار سن آنهاست. در واقع مسائل رفتاری شایع‌ترین دلیلی است که والدین از روانشناس کودک کمک می‌گیرند. روانشناسی کودک شامل بررسی و مطالعه تمام ریشه‌های مسائل رفتاری، از جمله اختلالات مغزی، رژیم غذایی، ژنتیک، پویایی خانواده و استرس و سپس درمان آنها می‌شود. مسائل رفتاری می‌توانند مشکلات گذرا باشند که معمولاً با موقعیت‌های استرس زا مرتبط هستند. به عنوان مثال: تولد یا مرگ یک خواهر یا برادر، طلاق یا مرگ در خانواده. از طرفی دیگر، مسائل رفتاری شامل الگوی رفتارهای خصمانه، پرخاشگرانه یا مخرب پیوسته است که برای سن کودک مناسب نیست. معمولی‌ترین اختلالات رفتار مخرب عبارتند از اختلال نافرمانی مقابله‌ای، اختلال سلوک و اختلال نقص توجه و بیش فعالی. این سه اختلال رفتاری علائم مشترکی دارند و می‌توانند با مشکلات عاطفی و اختلالات ذاتی تشدید شوند.
احساسات
رشد عاطفی شامل یادگیری احساسات و عواطف است. درک چگونگی و چرایی آنها، و همچنین شناخت احساسات خود و دیگران، سپس ایجاد روشهای مؤثر برای مدیریت آنها. این فرآیند پیچیده از دوران نوزادی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. اولین احساساتی که در کودکان قابل تشخیص است عبارت است از شادی، خشم، غم و ترس. بعداً، زمانی که نوزادان شروع به شکل‌گیری حس خود می‌کنند، احساسات پیچیده‌تری مانند خجالت، تعجب، شادی، شرم، گناه، غرور و همدلی نیز پدیدار می‌شوند.
یادگیری کنترل و تنظیم احساسات برای برخی از کودکان دشوار است. این ممکن است به دلیل خلق و خوی عاطفی و رفتاری خاص آنها باشد. آنها از نظر احساسات واکنش‌پذیرتر هستند و آرام شدن برایشان دشوارتر است. کودکان دارای واکنش عاطفی نیز نسبت به سایر کودکان سریعتر مضطرب می‌شوند. یک روانشناس کودک ابتدا دلایلی را که کودک در بیان یا تنظیم احساسات خود دچار مشکل شده است را کشف و شناسایی می‌کند. سپس آنها راهبردهایی را برای کمک به او در یادگیری پذیرش احساسات و درک پیوندهای بین احساسات و رفتارشان توسعه می‌دهند. این کار در اکثر مراکز درمانی از جمله مراکز روانشناس کودک در تهران انجام می‌گیرد.
اجتماعی شدن
رشد اجتماعی ارتباط نزدیکی با رشد عاطفی دارد. جامعه پذیری شامل به دست آوردن ارزش‌ها، دانش و مهارت‌هایی است که کودکان را قادر می‌سازد تا به طور مؤثر با دیگران ارتباط برقرار کنند و به شیوه‌های مثبت به خانواده، مدرسه و جامعه کمک کنند. این یک فرآیند مستمر است، دوران کودکی یک دوره حیاتی برای اجتماعی شدن است. یکی از اولین و مهمترین روابطی که کودکان تجربه می‌کنند با والدین یا مراقبان اصلی خود است. کیفیت این رابطه بر رشد اجتماعی بعدی کودک، تأثیر بسزایی دارد. در روابط با همسالان، کودکان یاد می‌گیرند که چگونه تعاملات اجتماعی را با کودکان دیگر آغاز و حفظ کنند. آنها مهارت‌هایی را برای مدیریت تعارض کسب می‌کنند، مانند نوبت گرفتن، سازش و چانه زنی. بازی همچنین شامل هماهنگی متقابل، گاهی اوقات پیچیده، اهداف، اقدامات و درک است. از طریق این تجربیات، کودکان روابط دوستانه‌ای ایجاد می‌کنند که منابع بیشتری از امنیت و حمایت را برای کسانی که توسط والدین یا مراقبان اصلی آنها ارائه می‌شوند، فراهم می‌کند.
عواملی که می‌توانند در ایجاد ناتوانی در توسعه مهارت‌های اجتماعی مناسب با سن نقش داشته باشند، شامل همه چیز می‌شود، از میزان عشق و محبت کودک گرفته تا وضعیت اجتماعی-اقتصادی خانواده. کودکانی که نمی‌توانند به درستی اجتماعی شوند، در ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش با دیگران مشکل دارند، محدودیتی که بسیاری در بزرگسالی با خود دارند.
سخن پایانی
تمام موارد گفته شده در بالا توسط مراکزی مانند مراکز روانشناس کودک در تهران قابل درمان است و جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد. خوشبختانه در اقسا نقاط شهر تهران مراکزی مانند روانشناس کودک در شمال تهران، روانشناس کودک در جنوب تهران، روانشناس کودک در شرق تهران و روانشناس کودک در تهران موجود است که هموطنان عزیز می‌توانند از آنها استفاده کنند.
منبع: جامعه سلامت
