اکسیژن یکی از فراوان ترین عنصرها در جهان است، اما با این وجود جالب است بدانید بسیارند کسانی که مشکلات تنفسی دارند و به میزان کافی اکسیژن دریافت نمی کنند. تنفس کردن یک حرکت غیرارادی است که بدن ما چه آگاه باشیم و چه نه، خودش انجام می دهد.
یعنی برای اینکه نفس نکشیم، باید آگاهانه خود را مجبور کنیم تا تنفس را متوقف کنیم! بدن ما برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارد، نه فقط برای اینکه به تنفس ادامه دهد، بلکه برای بواسطه ی خون، اکسیژن را در تمام بدن به گردش می اندازد تا به تمام اندام های حیاتی، سلول ها و بافت های بدن اکسیژن برسد. اگر خون به اندازه ی کافی اکسیژن نداشته باشد به این حالت هیپوکسمی یا هیپوکسی گفته می شود.
هیپوکسی ممکن است حاد باشد، یعنی ناگهان و به دلیل یک موقعیت اورژانسی پیش بیاید و یا مزمن باشد، یعنی به مرور زمان ایجاد شود، مثلا به دلیل یک بیماری طولانی مدت مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD). پایین بودن سطح اکسیژن خون چه موجب مشکلات جدی بشود و چه نه، به هر حال راههایی وجود دارد که بفهمید میزان اکسیژن خون تان به اندازه ی کافی نیست.
1. ضعف و سرگیجه
یک علامت رایج کمبود اکسیژن خون، احساس ضعف و سرگیجه بیشتر از حد نرمال است. بیشتر افراد وقتی فورا از جای خود بلند می شوند، ناگهان برای مدت کوتای سرشان گیج می رود یا چشمان شان سیاهی می رود. اما افرادی که اکسیژن کافی در خون خود ندارند، تقریبا هر روز و مکررا این حالت را تجربه می کنند، یعنی حین هر فعالیتی، چه سبُک و چه سنگین.
عضله بدون اکسیژن، فقط برای مدت محدودی می تواند سوخت بسوزاند و قطعا ادامه پیدا نخواهد کرد. بنابراین پایین بودن سطح اکسیژن خون اگر مزمن شود موجب ضعف عضلات خواهد شد. البته معمول نیست که پایین بودن اکسیژن خون، فقط باعث ضعف عضله به عنوان تنها علامت شود؛ بلکه انتظار می رود همراه با تنگی نفس باشد. خون، اکسیژن را به سراسر بدن می رساند، بنابراین ضعف یا سرگیجه علامتی است که نشان می دهد خون تان اکسیژن کافی را به تمام جاهای لازم نمی رساند.
2. خستگی
خستگی مزمن، یکی از علائم اصلی کمبود اکسیژن در خون است. احساس خستگی، انواع گوناگونی دارد، اما خستگی ناشی از هیپوکسی، مزمن و بی پایان است. بدون تبادل مناسب گازها، بدن تان نمی تواند اکسیژن مورد نیازش را به دست بیاورد. به مرور زمان، کمبود اکسیژن خون ادامه پیدا کرده و هیپوکسی ایجاد می شود. وقتی سطح اکسیژن بدن پایین باشد، احساس خستگی می کنید. وقتی ریه ها نتوانند به خوبی هوا را دم و بازدم کنند، خیلی زود خسته خواهید شد.
عده ای از افراد در نیمه ی روز احساس خستگی می کنند و هیچ میزان خواب هم ظاهرا کمکی به آنها نمی کند. زودتر از دیگران خسته شدن یا سریع تر از گذشته خسته شدن هم علامتی است که نشان می دهد خون تان اکسیژن کافی ندارد.
3. تپش قلب
احساس اضطراب معمولا با ضربان شدید قلب یا تپش قلب همراه است. این علامتی است که نشان می دهد قلب شما به سختی در حال کار کردن است تا اکسیژن کافی به تمام جاهای لازم در درون بدن تان را برساند زیرا این اندام ها کمبود اکسیژن دارند. اگر قبلا نشانه های اضطراب را نداشته اید و بدن تان بدون هر گونه علامت دیگری از اضطراب، شروع کرده است به بالا بردن ضربان قلب، می تواند به دلیل کم بودن سطح اکسیژن در خون باشد.
4. تنگی نفس
البته کمبود اکسیژن به این معنی است که در معرض دچار شدن به مشکلات تنفسی هستید. وقتی برای تنفس کردن و به درون کشیدن اکسیژن مشکل داشته باشید، یعنی اکسیژن کافی وارد خون تان نمی شود. افرادی که سطح اکسیژن خون شان پایین است چه در حال انجام فعالیت شدید و چه در حال انجام کارهای معمولی و سبُک، دچار تنگی نفس می شوند.
5. سر درد و سرگیجه
تا به حال شده بعد از اینکه نفس تان را حبس کردید، دچار سر درد شوید؟ خیلی ها دچار سر درد می شوند و شدت آن نیز متفاوت است. سر درد به خودی خود علامت نگران کننده ای نیست و نمی تواند نشاندهنده ی کمبود اکسیژن در خون باشد. اما اگر سر دردهمراه با احساس سرگیجه، آشفتگی و عدم تعادل باشد می تواند به این معنی باشد که بدن تان اکسیژن کافی در گردش ندارد. مغز شما به مقدار مشخصی از خون و اکسیژن در جریان نیاز دارد تا خوب کار کند و ما احساس سالم بودن کنیم.
وقتی خون تان کمبود اکسیژن دارد به سختی می تواند بدن تان را هماهنگ و متمرکز کند، در نتیجه سر درد و سرگیجه بروز می کند. بدون اکسیژن کافی در ریه ها، ارگان ها نمی توانند به خوبی عمل کنند و در نتیجه، سموم در جریان خون جمع شده و سر دردهای عروقی بوجود می آیند. دلیل این اتفاق این است که اکسیژن ناکافی باعث گشاد شدن رگهای خونی شده و میگرن بروز می کند. پایین بودن سطح اکسیژن خون می تواند نگران کننده باشد زیرا اغلب به دلیل یک بیماری یا مشکل ایجاد می شود و یا خودش دلیل ابتلا به بیماری است. خوشبختانه مراجعه به پزشک کمک می کند تا بهترین درمان را پیدا کنید.
هیپوکسی چگونه درمان می شود؟
آزمایش
مراجعه به پزشک و انجام آزمایش های خون برای تعیین مقدار اکسیژن موجود در خون، اولین قدم برای درمان است. پزشک معمولا یک سری آزمایش برای تان تجویز می کند تا ببیند سطح اکسیژن خون تان چقدر است و سپس آزمایش مربوط به تشخیص علت کمبود اکسیژن را تجویز خواهد کرد. سپس درمان مناسب توصیه می شود. مثلا ممکن است قلب شما نیاز داشته باشد تا به درستی خون را پمپاژ کند و احتمالا برای پمپاژ بهتر قلب تان، دارو نیاز دارید تا اکسیژن کافی در خون تان به جریان بیفتد.
کانولای بینی
هیپوکسی که زیاد شدید نباشد را می توان با ماسک اکسیژن یا کانولای بینی درمان کرد. کانولای بینی یک لوله ی باریک با دو سوراخ جداگانه است که فقط داخل سوراخ های بینی جای می گیرد. این وسیله، اکسیژن را به بدن پمپاژ کرده و اجازه می دهد اکسیژن بیشتری به جریان خون تان وارد شود. این یک درمان کوتاه مدت است که برای افزایش سطح اکسیژن خون به کار می رود.
مصرف منظم اکسیژن
اگر سطح اکسیژن خون خیلی پایین باشد، پزشک معمولا مصرف منظم و بلند مدت اکسیژن را تجویز می کند. بسته به شدت بیماری، پزشک ممکن است توصیه کند روزانه، در طول شب و یا چند بار در طول روز، اکسیژن مصرف شود.
